Walden 

Nederlanders denken bij de naam WALDEN aan het Walden van Frederik van Eeden. Frederik van Eeden zocht, zoals bekend, het schone, het ware en het goede in een werkgemeenschap van mensen van goede wil. Door hun gezamenlijke inspanning zouden zij een voorbeeld zijn voor de omringende maatschappij!

De toekomstige heerschappij van de harmonie zou in die productieve associatie, in Walden bij Bussum, al in het heden verwerkelijkt kunnen worden.
New England 1845: Ook Henry David Thoreau (1817) zocht het schone, het ware en het goede in de afzondering van een zelfgebouwde blokhut en in het verbouwen van hetgeen zijn dorst kon lessen en zijn honger kon stillen.

Hij was achtentwintig jaar en wilde mens, kunstenaar en denker op zichzelf zijn. Hij zag zichzelf geenszins als evangelist of goeroe. Desondanks trok hij net als zijn Middeleeuwse voorgangers, de heremieten, veel bekijks. Vrienden, kennissen en bewonderaars stroomden op zondagen toe.

Hij ageert tegen het (Amerikaanse) protestantse arbeidsethos, verzet zich (niet zonder humor) tegen het marktmechanisme en de logica van ‘de vooruitgang’. Uiteindelijk bemoeide zelfs de staat zich met Thoreau, die juist dacht de staat te kunnen ontwijken.

Oorlog Mexico

In die tijd verklaarden de Verenigde Staten, in de hoop op gigantische landwinst, de oorlog aan Mexico! Vanwege die oorlog werd een extra belasting geheven. Thoreau weigerde mee te betalen aan een in zijn ogen idiote veroveringsveldtocht.

Hij werd opgepakt en verbleef één nacht in de gevangenis. Invloedrijke vrienden uit Boston bezochten hem de volgende morgen. Onder hen was Ralph Waldo Emerson: “Henry wat doe jij in godsnaam in de gevangenis?” “Waldo, wat doe jij in hemelsnaam er buiten?!”

Het verblijf in afzondering leverde twee klassieke boeken op: in 1854 verscheen Thoreau’s Walden, my Life in the Woods: het voorbeeld voor alle romantici die de lelijke, kunstmatige en verdorven atmosfeer van de stad wilden inwisselen voor die van het mooie, echteen deugdzame platteland.

the Duty of Civil Disobedience

Al eerder vertaalde Thoreau zijn botsing met de staat in een standaardwerk over burgerlijke ongehoorzaamheid: On the Duty of Civil Disobedience, verschenen in 1849. (In 2005 door Anton Haakman opnieuw vertaald in het Nederlands, Polak & Van Gennep?) “De beste vorm van een regering is die, waarin niets te regeren valt: en als de mensen er aan toe zijn, krijgen we die vorm van regering.

Walden werd ook een pseudoniem: ‘Walden’ was een begrip in de intellectuele avant-garde- en reformbeweging in het Duitsland van voor de eerste wereldoorlog. In 1901 trouwde de Duitse Dichteres Else Lasker Schüler met Georg Levin en, geheel in de geest van die tijd verzon zij voor hem de aansprekende naam (Herwarth) Walden.

Journalistiek

Walden (Levin dus) was in 1878 als zoon van een joodse arts geboren. Van huis uit pianist en componist wierp hij zich in het eerste decennium van de vorige eeuw op de journalistiek en schreef hij in tal van kunsttijdschriften. In die periode werd zijn inzet als criticus een grote steun voor de ‘nieuwe’ schrijvers als Thomas en Heinrich Mann, Alfred Döblin en Gottfried Benn.

Waldens aanstellingen als redacteur waren echter nooit van lange duur. Als gevolg van zijn te ‘moderne’ en zeker te polemische opstelling werd hij regelmatig ontslagen. Er restte tenslotte niets anders dan een eigen blad uit te geven.

Het blad ‘Der Sturm’ dat van 1910 tot 1932 onafgebroken verscheen, zou tot in de jaren twintig zijn invloed op de moderne kunst in Europa doen gelden. Twee jaar later, op 12 maart 1912, opende Walden de eerste ‘Sturmausstellung’. Daarmee werd Walden definitief een van de belangrijkste wegbereiders van de moderne beeldende kunst uit het begin van de 20e eeuw.

Der Sturm

De eerste expositie van ‘Der Sturm’ werd doel van legendevorming en vooral ook van aantijgingen zoals: jodenkliek, communistenbende of oplichters-b.v…
Deze eerste expositie, waaronder werk van Chagall, Max Ernst, Jacoba van Heemskerk, Campendonck, Zadkine, Jawlensky en vele andere klassieken uit de moderne kunst, reisde door Europa en was o.a. ook te zien in Amsterdam en nog zes (!) andere plaatsen in Nederland.

Overleden in gevangenschap

Walden emigreerde in 1932 uit het Nazi-Duitsland naar de Sovjet-Unie. Van 1937 tot 1939 zijn zijn teksten, naast die van Brecht en Feuchtwanger, nog in het emigranten-tijdschrift ‘Das Wort’ te lezen. In het zogenaamde ‘expressionisme-debat’ stelde hij zich nog in één tekst teweer tegen de beschuldiging ‘wegbereider van het fascisme’ te zijn geweest. Wat Brecht lukte, namelijk de benen te nemen voor Stalins terreur en uit te wijken naar de Verenigde Staten, was voor hem kennelijk niet weggelegd. Hij deelde het lot van tweederde van de Duitse emigranten: op 31 oktober 1941 stierf hij in gevangenschap.